منطقه دشت آزادگان کلا طی عملیات طریق القدس و بیت المقدس از لوث وجود متجاوزین بعثی آزاد گشت در عملیات طریق القدس بوستان ... تنگه چزابه و تبعه و ... و در عملیات بیت المقدس تمام نواحی اشغالی منطقه تا مرز بین المللی آزاد شد.

آشنایی با دشت آزادگان
منطقه دشت آزادگان از شمال به کوههای ... اکبر از جنوب به کرخه نور و از مشرق به حمیدیه و از مغرب به منطقه مرزی هور العظیم محدود می گردد.
مرکز دشت آزادگان سوسنگرد است و بستان و هویزه از بخش های مهم این منطقه می باشند.
رودخانه کرخه از شمال به این منطقه جاری شده و با انشعابات خود زمین های آنجا را که کاملا مناسب برای کشاورزی است مشروب می سازد.
بجز چند کوره آجر پزی در منطقه وجود دارد منبع عمده اقتصادی اهالی دامداری و خصوصا کشاورزی می باشد که به صورت سنتی اداره می شود و آب آن را از طریق انشعابات رودخانه کرخه و یا استفاده از موتور پمپ تامین می کنند.
به لحاظ مستعد بودن در جاهایی زمین های منطقه زیر کشت برنج، گندم جو و در بعضی از نواحی دیگر هندوانه و خربزه وصیفی جات قرار دارند. البته زمین های اطراف هورالعظیم بخاطر وجود آب فراوان بیشتر از نقاط دیگر زیر کشت برنج قرار دارد و هر اندازه که ما به طرف مشرق بیاییم از سرسبزی زمین کاسته می شود دامداری عشایر همچون کشاورزی بواسطه مرتع های مناسب در کناره های هور العظیم از رونق بیشتری برخوردار می باشد.
در طول جنگ بخاطر مهاجرت عده زیادی از اهالی روستا ها میزان کشت و دامپروری تا اندازه ای تنززل نمود ولی با این همه بعضی از اهالی روستاهای محاصره شده در اطراف هورا لعظیم دست از دامپروری و کشاورزی بر نداشته و مقدار قابل توجهی گندم و برنج کشت نمودند.

اهمیت سیاسی منطقه در گذشته
منطقه دشت آزادگان به لحاظ داشتن بیش از 150 کیلومتر مرز مشترک با عراق و همچنین ادعاهای ارضی که عراق نسبت به خوزستان داشته و تخاصماتی که تا کنون بین ایران و عراق در این مورد رخ داده از حساسیت و ویژکی خاصی برخوردار می باشد. در گذشته بواسطه فعالیت جاسوسان عراقی در منطقه و وجود مرزهای خشکی و هورالعظیم که غیر قابل کنترل بودند باعث گردیده بود که رژیم شاه معدوم از لحاظ امنیتی توجه بیشتری به آنجا بیفکند و برای این کار به دو عمل دست زد ابتدا به تقویت ساواک از طریق بکارگیری شیوخ و تعدادی از روحانی نماها در جهت کنترل منطقه پرداخت و سپس برای جلوگیری از عربی جلوه دادن منطقه، عده ای از عشایر عرب را از منطقه بیرون کرده و به اطراف بهبهان انتقال داد و همچنین افرادی را از مرکز ایران به منطقه آورده و در حد فاصل بین هویزه و خرمشهر شهرکی به نام یزد نو ایجاد کرده و آنها را در آنجا اسکان داد.

وضعیت فرهنگی و اجتماعی
اهالی منطقه عمدتا از عشایر طایفه ای عرب تشکیل شده و طوایف سواری– بنی صالح و بنی طرف از طوایف مهم عشایر می باشند که هر کدام از آنها به چندین تیره تقسیم می شوند.
مذهب اکثریت عرب شیعه اثنی عشری است پس از انقلاب و بخصوص در طول جنگ تحمیلی با ظلم و ستمی که عراق نسبت به مردم این منطقه روا داشته و پیوستن اکثر شیوخ به بعثی ها درجه آگاهی و تحرک مردم به میزان قابل توجهی افزایش یافته است.
عشایر عرب احترام و علاقه زیادی به ائمه معصومین (ع) دارند و بهمین خاطر سادات موالی را که ذریه آن خاندان بزرگ می باشند مورد تکریم قرار می دهند.
در مورد روحانیت باید گفت که با قبل از آزاد سازی منطقه بواسطه نفوذ خانواده شیخ محمد کرمی در میان عشایر روحانیت خط امام توانسته بود بطور فعال در منطقه فعالیت داشته باشد ولی با شروع جنگ تحمیلی و گذشت دو سال ظلم و ستم بر این عشایر و فعالیت مستمر روحانیت خط امام در طول جنگ عشار به مقدار زیادی نسبت به مسئله فوق آگاهی پیدا نمودند. بعد از آزاد سازی منطقه برادران مسئول با تلاش خود توانستند مرحوم شیخ عیسی طرفی را که از افراد با سواد و پر نفوذ و از روحانیون خط امامی بود و در طول جنگ به همراه حجت الاسلام جمی در آبادان فعالیت می نمود به سوسنگرد آورده و طی حکمی از طرف امام خمینی امامت جمعه شهر را بر عهده ایشان گذارند ولی متاسفانه وی پس از گذشت چند هفته بر اثر کسالت رحلت کرد. اخیرا از طرف دفتر امام شیخ علی فرزند مرحوم شیخ عیسی طرفی که از روحانیون خط امام می باشد به امامت جمعه سوسنگرد منصوب گردیده اند شیخ علی کرمی روحانی منطقه که در طول جنگ از منطقه خارج شده بود هنوز به سوسنگرد باز نگشته است.

شیوخ در فرهنگ عشایر
شیخ، در فرهنگ عشایر عرب به معنی خان در فرهنگ عشایر دیگر نقاط ایران می باشد، شیوخ عمدتا افراد جاه طلب، زورگو و غاصب بودند و از لحاظ مادی بواسطه غصب زمین های اکثر عشایر دارای سرمایه فراوانی می باشند. در رژیم گذشته به خاطر ارتباط نزدیک آنها با ساواک رژیم از آنها کسی یارای مقابله با آنها را نداشت. عامل قدرت شیوخ همان عقب افتادگی فرهنگی عشایر است که شیوخ را بعنوان یک واقعیت و مشیت الهی در زندگی خود پذیرفته اند و از طرفی به واسطه نقش شیوخ در حل اختلافات طایفه ای فصل و دیه حضور در مراسم تشریفاتی وفات و ازدواج و وجود آنها را برای عشایر ضروری می نمایاند.

مشکلات کنونی
پس از آزاد سازی کامل منطقه، مشکلات و مسائل جدیدی گریبان گیر مسئولین شد که بطور اجمال درباره آنها صحبت می شود
1- عمران و آبادانی با بسیج همگانی مردم و نهادهای انقلابی خصوصا جهاد سازندگی در امر بازسازی مناطق جنگ زده و مشارکت دولت در تهیه مصالح و مواد اولیه ساختمانی این مسئله براحتی قابل حل می باشد. تنها مشکل موجود در حال حاضر نا هماهنگی است که در بعضی از مواقع بین نهادهای مسئول بازسازی وجود دارد و لازم است هیئت بازسازی منطقه خوزستان بعنوان مرکزیت محور قرار گرفته و به این نا هماهنگی سر و سامان بدهد.
2- وجود میادین مین و مهمات در منطقه
یکی از مشکلات عمده منطقه وجود مهمات و میادین مین ضد تانک نفر بر است که عمدتا در حوالی شمال و غرب حمیدیه و سوسنگرد قرار دارند و عمدتا از دشمن بر جای مانده است و در بعضی از محورهای متعلق به نیروهای خودی می باشند، میادین مین که قسمت وسیعی از منطقه را زیر پوشش دارد به لحاظ این که سابقا زیر آب بوده و لایه های خاک آنها را پوشانده تشخیص آنها بسیار مشکل و اغلب همراه با تلفات بوده است پس از عقب نشینی مزدوران بعثی در ابتدا مسئولیت پاک سازی منطقه به عهده ارتش گذارده شده ولی به لحاظ عدم برخورد فعال برادران ارتشی با این مسئله سپاه سوسنگرد با کمک منطقه، با تشکیل اکیپ هایی از نیروهای آموزش دیده به این کار مبادرت ورزید و موفق شد در طی این مدت 130 هزار مین جمع آوری و خنثی نماید. با تمامی این تفاصیل هنوز قسمت وسیعی از منطقه پاکسازی نشده و بخاطر ورود عجولانه مردم به سوسنگرد و اطراف، ما هر روز شاهد شهادت عده ای بی گناه بر اثر رفتن بروی مین های خنثی نشده هستیم و از این ها گذشته با وضعیت کنونی بهترین فرصت برای ضد انقلاب بوجود آمده تا به جمع آوری اسلحه و مهمات مبادرت ورزد.
1- نداشتن امکانات کافی جهت ختثی کردن میادین مین گذاری شده.
2- محدود بودن پرسنل اکیپ های خنثی کننده
3- نامشخص بودن وضعیت جغرافیایی مناطق مین گذاری شده.
4- ناپیدا بودن مین ها بر اثر تغییرات زمینی.
5- نا آگاهی عده ای از عشایر نسبت به خطرات آن (البته سپاه سوسنگرد تا کنون بطرق مختلف از قبیل پخش اعلامیه و سخنرانی در نماز های جمعه و جماعات و ... مردم را تا حدودی نسبت به این مسئله و خطرات آن روشن کرده است)
2- وضعیت احشام و کشاورزی
پس از آزاد سازی منطقه لازم شد که جهت جلوگیری از تردد ضد انقلاب از مرز، غرب منطقه یعنی اطراف هور العظیم که محل فعالیت ضد انقلاب بود از سکنه خالی شود و مردم روستاهای این حوالی را در شرق سوسنگرد اسکان دهند. این عمل بتدریج پس از عملیات طریق القدس شروع و تا کنون تعداد زیادی از اهالی به شرق منطقه انتقال یافته و چون عشایر این نواحی از دامپروری و کشاورزی پر رونقی برخوردار بودند نتیجتا دچار خسارت زیادی گشتند زیرا که هر اندازه ما از غرب بطرف شرق برویم مراتع سرسبز و پر آب کمتر می شود. عامل دیگر آسیب دیدن دامپروری در منطقه وجود میادین مین است که هر چند وقت یک بار تعداد زیادی از دام ها بر اثر عبور از میادین مین تلف می شوند که بطور نمونه جندی پیش بر اثر عبور دام ها بروی میادین مین حدود 100 راس گوسفند در حوالی هویزه از بین رفتند.
4- حفظ و کنترل
برای جلو گیری از تهاجم مجدد دشمن به منطقه و همچنین جلوگیری از فعالین و تردد ضد انقلابیون لازم بود که نیروهای انتظامی در مرزها حضور داشته باشند.
برای این کار سپاه سوسنگرد ضمن تخلیه سکنه روستاهای اطراف هورالعظیم به شرق سوسنگرد در چند ماه اخیر مبادرت به ایجاد 7 پاسگاه مرزی نموده که با فعال شدن این پایگاه ها عناصر ضد انقلاب که مانعی در سر راه خود می دیدند بیکار ننشسته و تا کنون چندین بار به این پاسگاه حمله نموده اند.
از سوی ژاندارمری نیز طرحی مبنی بر تشکیل گردانهای رزمی متشکل از نیروهای بسیج- سپاه و ژاندارمری برای دفاع ازمرز ها در شرف تدوین است.
5- بازگشت عناصر فرصت طلب
با شروع جنگ تحمیلی عده ای از اهالی رفاه طلب که جان و مال خود را در محاصره می دیدند منطقه را رها کرده و به شهرهای مرکزی برای آسایش و تن پروری پناه بردند و در طول جنگ که منطقه یا در تصرف دشمن بود و یا در زیر گلوله های توپ آنها قرار داشت حاضر به پذیرفتن هیچ گونه مسئولیتی و یا حتی حضور در منطقه نبودند. پس از آزاد سازی منطقه دوباره شاهد بازگشت این افراد هستیم که متاسفانه با سوء استفاده از اوضاع کنونی در صدد اشغال بعضی از پست ها و تبلیغ برای نمایندگی خود در انتخابات آینده مجلس شورای اسلامی هستند.